Kariba dam

De Kariba stuwdam is gebouwd tussen 1957 en 1960 en heeft een hoogte van ruim 120 m. De Zambezi rivier is hierdoor opgestuwd tot een gigantisch meer met een lengte van 220 km en een breedte die oploopt tot 40 km. Het meer vormt hier de grens tussen Zambia en Zimbabwe.

Toen de stuwdam werd gebouwd, vormden Zambia en Zimbabwe samen met Malawi een federatie onder Brits bestuur. Het besluit de dam te bouwen was ingegeven door economische overwegingen: de goedkope elektriciteit moest dienen voor de ontwikkeling van Zambia (speciaal het gebied met de kopermijnen) en van Zimbabwe. Weinig aandacht was er voor de gevolgen voor de plaatselijke bevolking en de natuur.

De plaatselijke bevolking van de Botanga stam telde meer dan 50.000 personen. Zij verzetten zich tegen de gedwongen verhuizing, niet in het minst omdat zij de toorn van de riviergod vreesden. Tijdens de bouw steeg in twee opeenvolgende seizoenen het rivierpeil tot extreme hoogte en verwoestte het water delen van de gebouwde constructies. De Botanga zagen hierin de toorn van de riviergod. Uiteindelijk zijn zij overgebracht naar elders, maar velen hebben nooit kunnen wennen aan de nieuwe omstandigheden en strijden nog steeds voor genoegdoening.

Ook met de dieren was weinig rekening gehouden. Toen het water in het meer begon te stijgen, kwamen veel dieren vast te zitten op eilandjes en in toppen van bomen. In een reddingsoperatie werden alsnog 7000 dieren in veiligheid gebracht, maar voor vele was hulp onmogelijk.

Ecologische gevolgen was midden vorige eeuw ook geen onderwerp waarbij was stilgestaan. De ontwikkeling van zo’n grote plas stilstaand water was dan ook een verrassing. Al snel raakten grote delen van het meer begroeid met Salvinia molesta, een drijvende waterplant inheems in Z-Amerika. De autoriteiten waren na enkele jaren ten einde raad: vissen werd onmogelijk en schroeven van boten raakten verstrikt. Toen begon de plantengroei uit zichzelf weer af te nemen. Nu is er gelukkig niet veel meer van over en heeft het ecosysteem een zeker evenwicht bereikt. De vissen zijn gebleven en de tijgervis trekt nu veel sportvissers.